تصور کنید قصد دارید سرمایه‌ای که سال‌ها برایش زحمت کشیده‌اید را وارد تجارت بین‌المللی کنید؛ مثلاً از چین یا ترکیه کالایی وارد کرده و در بازار ایران به فروش برسانید. همه‌چیز عالی به نظر می‌رسد؛ تا زمانی که کالای شما در گمرک متوقف می‌شود چون «مجاز به واردات» نبوده است! این کابوس بسیاری از واردکنندگان تازه‌کار است.
اما می‌توان از آن پیشگیری کرد. اگر بدانید دقیقاً چه کالاهایی در ایران مجاز به واردات هستند و مسیر قانونی آن‌ها چگونه طی می‌شود، نه‌تنها ریسک از بین رفتن سرمایه را به صفر می‌رسانید، بلکه می‌توانید با اطمینان و دید بازتری وارد بازی بزرگ تجارت شوید. در این مقاله، به‌روزترین اطلاعات درباره کالاهای مجاز وارداتی به ایران در سال ۱۴۰۴ (۲۰۲۵ میلادی) را بررسی می‌کنیم؛ همچنین نگاهی هم به سیاست‌های وارداتی کشورهایی مثل ترکیه، امارات، چین و آمریکا خواهیم داشت.
واردات دقیقاً یعنی چه و چرا کالا باید «مجاز» باشد؟
در ساده‌ترین تعریف، واردات کالا یعنی ورود کالا از خارج کشور به داخل مرزهای ایران به‌قصد فروش، استفاده یا فرآوری. حالا مسئله مهم این است: آیا هر کالایی را می‌توان وارد کرد؟ قطعاً نه.
کشورها، از جمله ایران، برای حمایت از تولید ملی، کنترل منابع ارزی، مدیریت بازار داخلی و دلایل فرهنگی یا امنیتی، فهرستی از کالاهایی که ورودشان به کشور مجاز، مشروط یا ممنوع است تعیین می‌کنند. در واقع، کالایی «مجاز» به حساب می‌آید که بدون مانع قانونی و با رعایت فرآیندهای معمول قابل ورود به ایران باشد.
سه دسته کلی کالا از نظر گمرک ایران
برای اینکه ذهن‌تان طبقه‌بندی شده عمل کند، بهتر است بدانید قانون تجارت و گمرک ایران، کالاها را در سه گروه مشخص تقسیم کرده است:
۱. کالاهای مجاز: این دسته، همان چیزی است که ما دنبال آن هستیم. واردات این کالاها بدون نیاز به مجوز خاص (جز ثبت‌سفارش و کارت بازرگانی) امکان‌پذیر است.
۲. کالاهای مشروط: این‌ها کالاهایی هستند که واردات‌شان فقط با گرفتن مجوزهایی از نهادهای دولتی مثل وزارت صمت، سازمان غذا و دارو یا دامپزشکی مجاز می‌شود. مثلاً دارو، مواد غذایی خاص یا تجهیزات پزشکی.
۳. کالاهای ممنوع: و بالاخره کالاهایی که به هیچ عنوان اجازه ورود به کشور را ندارند. دلایل این ممنوعیت می‌تواند شرعی، سیاسی، امنیتی یا اقتصادی باشد. اسلحه، مشروبات الکلی، مواد مخدر یا اقلام ضدفرهنگی نمونه‌هایی از این گروه هستند.
لیست کالاهای مجاز وارداتی در ایران: چه چیزهایی را می‌توان وارد کرد؟
فهرست کالاهای مجاز وارداتی ایران بسیار متنوع است و هر سال با توجه به شرایط اقتصادی، ارزی و نیاز بازار تغییراتی در آن ایجاد می‌شود. در سال ۱۴۰۴، طبق اعلام وزارت صمت، حدود ۴۶۵۵ ردیف تعرفه برای ثبت سفارش فعال هستند. اما برای درک بهتر، بیایید این حجم را به چند دسته ملموس تقسیم کنیم:
تکنولوژی و الکترونیک
تقریباً همیشه جزو پرطرفدارترین حوزه‌های وارداتی در ایران بوده است. موبایل، لپ‌تاپ، تجهیزات شبکه و لوازم جانبی دیجیتال همچنان جایگاه خود را حفظ کرده‌اند. گوشی‌های هوشمند از جمله کالاهایی هستند که نه‌تنها مجاز به واردات هستند، بلکه در صدر آمار واردات رسمی کشور نیز قرار دارند.
پوشاک و منسوجات
اگرچه برای حمایت از تولید داخل، واردات پوشاک در برخی دوره‌ها سخت‌گیرانه‌تر شده، اما هنوز بسیاری از منسوجات و پوشاک (به‌ویژه برندهای بین‌المللی با نمایندگی رسمی) مجاز به واردات‌اند. همچنین پارچه‌های خاص، چرم، و کفش نیز در این دسته قرار می‌گیرند.
مواد غذایی حلال
از دانه‌های روغنی گرفته تا شکر خام، ذرت، گندم و حتی گوشت منجمد، همه در لیست کالاهای مجاز وارداتی قرار دارند؛ البته مشروط به اینکه استانداردهای بهداشتی و شرعی رعایت شود. مثلاً واردات گوشت یا لبنیات باید با مجوز سازمان دامپزشکی و در قالب استانداردهای غذایی انجام شود.
لوازم خانگی
اگرچه برخی برندهای لوازم خانگی خارجی به دلایل ارزی با محدودیت‌هایی مواجه شده‌اند، ولی هنوز بخش بزرگی از بازار با واردات تامین می‌شود. از وسایل برقی آشپزخانه گرفته تا ظروف استیل و بلور، همه جزو کالاهایی هستند که مجاز به ورود به ایران‌اند.
ماشین‌آلات صنعتی
تجار زیادی در زمینه واردات ماشین‌آلات خط تولید، تجهیزات کشاورزی، راه‌سازی و معدن فعال‌اند. این نوع کالاها معمولاً در گروه مجاز قرار دارند، چون نه‌تنها جایگزین داخلی ندارند، بلکه به توسعه تولید در داخل کشور کمک می‌کنند.
خودرو و قطعات آن
واردات خودرو در سال‌های اخیر یکی از موضوعات پرچالش بوده، اما به‌صورت رسمی و با شرایط خاص، واردات برخی مدل‌ها مجاز اعلام شده است. قطعات خودرو مثل لنت، دیسک، روغن موتور و لاستیک نیز همچنان در لیست مجازها باقی مانده‌اند.
لیست کالاهای مجاز وارداتی در ایران سال 1404
| دسته‌بندی کالا | نمونه کالاهای مجاز وارداتی |
|---|---|
| کالاهای الکترونیکی و دیجیتال | تلفن همراه، لپ‌تاپ، تبلت، تلویزیون‌های هوشمند، مودم، دوربین دیجیتال، حافظه SSD و هارد اکسترنال، ساعت هوشمند، تجهیزات شبکه، کنسول بازی |
| لوازم خانگی | یخچال، ماشین لباسشویی، ماشین ظرفشویی، اجاق‌گاز، مایکروویو، جاروبرقی، پنکه، اتو، قهوه‌ساز، پلوپز، آبمیوه‌گیری |
| پوشاک و منسوجات | لباس مردانه و زنانه، پوشاک کودک، جوراب، روسری و شال، کفش، کیف چرمی، پارچه‌های خام، پرده و ملحفه، لباس زیر |
| محصولات غذایی و کشاورزی | برنج، شکر خام، روغن خام، دانه‌های روغنی (سویا، کلزا)، ذرت دامی، گندم، جو، شیر خشک، گوشت منجمد، میوه‌های استوایی |
| تجهیزات پزشکی و دارویی | دستگاه سونوگرافی، مانیتورینگ پزشکی، تجهیزات آزمایشگاهی، ماسک و دستکش پزشکی، قرص و داروهای بدون مشابه داخلی، واکسن دامی، مکمل‌های دارویی |
| قطعات خودرو و وسایل نقلیه | لاستیک خودرو، لنت ترمز، شمع خودرو، باتری، چراغ، سپر، آینه، بلبرینگ، دینام، فیلتر هوا و روغن، قطعات موتورسیکلت و دوچرخه |
| ماشین‌آلات صنعتی و کشاورزی | تراکتور، کمباین، پمپ آب، دیزل ژنراتور، دستگاه بسته‌بندی، ماشین‌آلات چاپ، نوار نقاله، دستگاه فرز، کمپرسور، تجهیزات گلخانه‌ای |
| مواد اولیه و شیمیایی | پلی‌اتیلن، پلی‌پروپیلن، اوره، متانول، رنگ‌های صنعتی، رزین، چسب صنعتی، گازهای فشرده، روغن صنعتی، کود شیمیایی |
| لوازم آرایشی و بهداشتی | کرم مرطوب‌کننده، ضدآفتاب، شامپو، صابون، ماسک صورت، خمیر دندان، لوازم اصلاح، ادوکلن و عطر، تجهیزات سالن زیبایی |
نکات مهم تکمیلی
فهرست تعرفه‌ای شامل نزدیک به ۴۶۵۵ کد است، که به‌صورت روزآمد در سایت وزارت صمت و سامانه جامع تجارت منتشر شده است.
برخی کالاها زیر نظارت ویژه استانداردهای اجباری یا سازمان ملی استاندارد قرار دارند. برای نمونه: لوازم الکترونیکی، تجهیزات پزشکی، مواد آرایشی و بهداشتی
ثبت سفارش صحیح شامل تعیین کد HS دقیق، ارائه مستندات (فاکتور، CO)، و کنترل تطبیق با قوانین استاندارد است.
واردات قانونی: چطور کالا را به‌درستی وارد کنیم؟
بسیاری از واردکنندگان فکر می‌کنند اگر کالایی در لیست مجاز باشد، پس دیگر کار خاصی لازم نیست؛ اما واقعیت این است که حتی واردات کالاهای مجاز هم نیاز به طی کردن مراحل قانونی دارد. این مراحل معمولاً شامل موارد زیر است:
۱. دریافت کارت بازرگانی از اتاق بازرگانی
۲. ثبت‌سفارش در سامانه جامع تجارت (ntsw.ir)
۳. ارائه مدارک تجاری و فنی کالا شامل فاکتور، بارنامه، فهرست بسته‌بندی و گواهی مبدأ
۴. دریافت مجوزهای بهداشتی یا صنعتی در صورت نیاز (برای دارو، خوراک دام، تجهیزات پزشکی و …)
5. پرداخت حقوق و عوارض گمرکی بر اساس تعرفه روز
فراموش نکنید که قوانین و تعرفه‌ها در ایران، به‌صورت دوره‌ای تغییر می‌کنند. بنابراین قبل از هر اقدامی، حتماً به‌روزترین بخشنامه‌ها را بررسی کنید.
اگر هنوز نمی‌دانید کارت بازرگانی دقیقاً چیست و چطور می‌توان آن را دریافت کرد، نگران نباشید! در مقاله‌ی جامع «کارت بازرگانی چیست» از مجموعه‌ی طلوع بین‌الملل سام، تمام مراحل، شرایط و نکات مهم را به زبان ساده توضیح داده‌ایم تا با خیال راحت پاسخ همه سوال‌های خود را پیدا کنید.
واردات در کشورهای دیگر چگونه است؟ نگاهی مقایسه‌ای
وقتی صحبت از واردات می‌شود، هر کشوری قوانین و سیاست‌های خاص خود را دارد. برخی کشورها درهای اقتصادشان را به روی دنیا باز گذاشته‌اند و واردات در آن‌ها بسیار ساده و سریع انجام می‌شود، در حالی که بعضی دیگر با سیاست‌های حمایتی، واردات را محدودتر کرده‌اند تا از تولید داخل حمایت کنند. در این بخش نگاهی مقایسه‌ای خواهیم داشت به روند واردات در کشورهایی مثل ترکیه، امارات، چین و آمریکا تا ببینیم ایران در کجای این طیف قرار می‌گیرد و چقدر مسیر واردات در کشور ما پیچیده یا ساده است.
افغانستان
افغانستان به عنوان یکی از بازارهای مهم منطقه، واردات نسبتاً آزاد‌تری در مقایسه با ایران دارد. بسیاری از کالاهای مصرفی، غذایی، ساختمانی و حتی دارویی بدون محدودیت خاصی وارد این کشور می‌شوند، اگرچه برخی اقلام خاص همچنان نیاز به مجوز از وزارت تجارت افغانستان دارند. تعرفه‌های وارداتی در افغانستان معمولاً پایین است، اما گاهی بروکراسی اداری و مشکلات گمرکی روند ترخیص کالا را کند می‌کند. اگر قصد دارید به این کشور صادرات داشته باشید، پیشنهاد می‌کنیم پیش از هر اقدامی مقاله صادرات به افغانستان را مطالعه کنید تا با جزئیات بازار، قوانین و فرصت‌های تجاری آن بیشتر آشنا شوید.
پاکستان
وضعیت واردات در پاکستان تحت تأثیر سیاست‌های حمایتی از تولید داخلی است. برخی کالاها با تعرفه‌های بالا یا نیاز به مجوز وارد می‌شوند، اما کالاهای خوراکی، مواد اولیه صنعتی و پوشاک از جمله واردات پررونق این کشور محسوب می‌شوند. در سال‌های اخیر، پاکستان قوانین سخت‌گیرانه‌تری درباره استانداردها و ایمنی محصولات اعمال کرده است. اگر قصد دارید با بازار پاکستان آشنا شوید یا در زمینه تجارت فعالیت کنید، مطالعه درباره فرصت‌ها و چالش‌های صادرات به پاکستان می‌تواند بسیار مفید باشد.
تاجیکستان
تاجیکستان به‌دلیل روابط اقتصادی نزدیک با ایران، بازار مناسبی برای کالاهای صادراتی ما به شمار می‌آید. بیشتر واردات این کشور شامل مواد غذایی، مصالح ساختمانی، لوازم خانگی و قطعات صنعتی است. قوانین واردات در تاجیکستان نسبتاً ساده و بدون پیچیدگی است، اما نیاز به ارائه اسناد تجاری دقیق و رعایت استانداردهای مورد نظر این کشور وجود دارد. بنابراین، صادرات به تاجیکستان می‌تواند فرصت خوبی برای توسعه کسب‌وکارهای ایرانی باشد.
ترکیه
قوانین ترکیه تا حدود زیادی مشابه ایران است. مواد مخدر، مشروبات الکلی، اسلحه و اقلام امنیتی در لیست ممنوعه هستند. واردات مواد غذایی، دارو، لوازم آرایشی و بهداشتی نیازمند مجوزهای خاص از وزارت بهداشت آن کشور است.
امارات متحده عربی
با توجه به موقعیت تجاری خاص امارات، بیشتر کالاها مجاز به ورود هستند. با این حال، کالاهایی مثل دارو، مواد خطرناک، محصولات فرهنگی حساس و تجهیزات نظامی نیاز به مجوز دارند یا ممنوع‌اند.
چین
در چین، کالاهایی که تولید داخلی مشابه دارند معمولاً با محدودیت واردات مواجه می‌شوند. همچنین برخی اقلام مثل زباله‌های الکترونیکی، محصولات با محتوای سیاسی حساس یا بازی‌های رایانه‌ای خشونت‌آمیز ممنوع هستند.
ایالات متحده آمریکا
سیستم وارداتی آمریکا بسیار دقیق و سخت‌گیرانه است. مواد غذایی باید توسط FDA تأیید شوند. خاک، بذر، میوه تازه، گوشت و دارو از جمله اقلامی هستند که نیاز به بررسی شدید یا ممنوعیت کامل دارند.
جمع‌بندی: برای تجارت موفق، قانون را بشناس
اطلاع از کالاهای مجاز وارداتی فقط یک «دانش نظری» نیست؛ بلکه یکی از مهم‌ترین پیش‌نیازهای موفقیت در تجارت خارجی است. اگر ندانید کالای شما در کدام گروه (مجاز، مشروط یا ممنوع) قرار دارد، ممکن است نه‌تنها متحمل خسارت مالی شوید، بلکه گرفتار پیچ‌و‌خم‌های قانونی هم بشوید.
مقاله‌ای که خواندید، چکیده‌ای از تازه‌ترین اطلاعات رسمی، تجربه‌های بازار و تحلیل روندهای قانونی واردات در ایران بود. اما توصیه جدی ما این است: قبل از هر اقدام عملی، حتماً با یک مشاور واردات یا کارشناس بازرگانی مشورت کنید و همیشه به منابع رسمی مثل سایت وزارت صمت، گمرک و سامانه جامع تجارت مراجعه کنید.
