توقف کالا در گمرک زمانی اتفاق می‌افتد که فرایند ترخیص محموله وارداتی به دلیل مشکلات گوناگون متوقف شده و امکان خروج کالا از گمرک فراهم نشود. این مشکل برای بسیاری از واردکنندگان هزینه‌های اضافی انبارداری و تأخیر در تحویل کالا را به همراه دارد. علاوه بر افزایش هزینه، زمان تحویل محموله نیز طولانی می‌شود که می‌تواند سود واردکننده را کاهش دهد. در این مقاله به صورت کامل به دلایل متداول توقف کالا در گمرک و راهکارهای پیشگیری و رفع آن پرداخته می‌شود تا با آگاهی بیشتر از ایجاد این مشکل جلوگیری کنید.
توقف کالا چیست؟ تعریف ساده و کاربردی
«توقف کالا در گمرک» به حالتی گفته می‌شود که پس از ورود کالای وارداتی به گمرک، به دلیل مشکلاتی همچون نقص مدارک، مشکلات مالی، عدم رعایت مقررات و یا نیاز به بررسی بیشتر، کالای مورد نظر در انبار گمرک باقی بماند و امکان ترخیص آن فراهم نشود. در این وضعیت گمرک منتظر رفع نقص یا ارائه مدارک از سوی صاحب کالا است. در مقابل، «کالای متروکه» (رسوبی) زمانی رخ می‌دهد که کالایی برای مدت طولانی (حداکثر ۳ ماه طبق قانون گمرک ایران) بدون اقدام مشخص باقی بماند. پس از پایان مهلت قانونی، گمرک کالا را متروکه اعلام می‌کند و می‌تواند آن را به فروش برساند. بنابراین، رعایت زمان‌بندی ترخیص کالا و تکمیل مدارک از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است تا از تبدیل «توقف کالا» به «کالای متروکه» جلوگیری شود. طبق ماده ۲۴ قانون امور گمرکی، حداکثر مدت توقف کالا در انبارهای گمرکی سه ماه است و در صورت تقاضای کتبی با دلایل موجه این مدت تا دو ماه دیگر قابل تمدید است.
دلایل توقف کالا در گمرک
دلایل توقف کالا در گمرک را می‌توان در چند دسته اصلی تقسیم‌بندی کرد. هر یک از این موارد با توضیح کوتاهی در ادامه آمده است:
نقص یا مغایرت مدارک تجاری
یکی از رایج‌ترین دلایل توقف کالا در گمرک، ناقص بودن یا ناهماهنگی در مدارک وارداتی است. اگر مدارکی مانند فاکتور تجاری، بارنامه، ثبت سفارش یا گواهی مبدأ ناقص یا دارای مغایرت باشند، ترخیص کالای گمرکی متوقف می‌شود.
برای مثال، اگر شماره بارنامه با اطلاعات ثبت‌شده در سامانه EPL مطابقت نداشته باشد، مأمور گمرک تا رفع نقص اجازه ترخیص نخواهد داد. این موضوع اغلب به دلیل اشتباه در تنظیم اسناد یا ارسال ناقص مدارک رخ می‌دهد.
عدم تطابق مشخصات کالا با اظهارنامه
گمرک نسبت به صحت اطلاعات اظهارشده بسیار حساس است. اگر بین مشخصات فنی، وزن، تعداد، کد تعرفه یا مدل کالا و اطلاعات ثبت‌شده در اظهارنامه اختلاف وجود داشته باشد، کالا بلافاصله متوقف می‌شود.
مثال رایج: اگر در اظهارنامه نوع خاصی از «برد الکترونیکی» ثبت شده باشد ولی در بازرسی، برند یا مدل متفاوتی مشاهده شود، ترخیص کالا متوقف شده و نیاز به اصلاح اسناد یا بازرسی مجدد خواهد بود.
مشکلات مالی و عوارض گمرکی
عدم پرداخت کامل یا به موقع حقوق ورودی، مالیات بر ارزش افزوده یا سایر عوارض گمرکی باعث توقف کالا می‌شود. گمرک بدون تسویه کامل، مجوز ترخیص صادر نمی‌کند.
همچنین اگر واردکننده به سازمان گمرک بدهی داشته باشد یا پرونده مالیاتی باز، ممکن است اجازه ادامه روند ترخیص داده نشود.
نداشتن مجوزهای قانونی
برای برخی از کالاهای وارداتی، ارائه مجوزهای تخصصی از سازمان‌هایی مانند استاندارد، بهداشت، دامپزشکی یا قرنطینه نباتی الزامی است. عدم دریافت این مجوزها در زمان مناسب، فرایند ترخیص را به حالت تعلیق درمی‌آورد.
به‌عنوان نمونه، واردات تجهیزات پزشکی بدون تأییدیه وزارت بهداشت یا گواهی انطباق استاندارد منجر به توقف کالا و حتی ضبط آن می‌شود.
مشکلات مربوط به تخصیص ارز و کد رهگیری
اگر واردکننده نتواند به‌موقع ارز مورد نیاز را تأمین کند یا بانک عامل کد رهگیری ارز را در اختیار گمرک قرار ندهد، کالا متوقف می‌ماند. این کد یکی از پیش‌نیازهای صدور پته ترخیص است و نبود آن، حتی با تکمیل مدارک دیگر، مانع ترخیص می‌شود.
ویژگی‌های خاص یا خطرناک بودن کالا
برخی کالاها به دلیل ماهیت حساس یا خطرناک، تحت کنترل شدیدتر گمرک قرار دارند. برای مثال، واردات کالا و مواد شیمیایی، کالاهای دارای مصرف دوگانه (دو منظوره)، یا تجهیزات خاص بدون مجوز رسمی می‌تواند باعث توقف یا حتی ضبط کالا شود.
همچنین اگر کالایی مشمول محدودیت یا ممنوعیت وارداتی باشد، بدون داشتن مجوزهای خاص، اجازه ترخیص داده نمی‌شود.
| دلیل توقف | توضیح | مثال کاربردی |
|---|---|---|
| نقص مدارک | مدارک تجاری ناقص یا مغایر با اطلاعات واقعی | فاکتور خرید با بارنامه همخوانی ندارد |
| مغایرت در مشخصات کالا | تفاوت در تعداد، وزن یا نوع کالا نسبت به اظهارنامه | اظهار یک مدل قطعه ولی واردات مدل متفاوت |
| مشکلات مالی | عدم پرداخت حقوق و عوارض گمرکی | بدهی مالیاتی یا نداشتن بودجه کافی |
| کمبود مجوز | نبود گواهی از سازمان‌هایی مثل استاندارد یا بهداشت | واردات لوازم آرایشی بدون مجوز سازمان غذا و دارو |
| مسائل ارزی | عدم تأمین ارز یا نداشتن کد رهگیری بانکی | عدم ثبت کد رهگیری در سامانه گمرک |
| شرایط حمل و عوامل بیرونی | تاخیر در حمل، تعطیلات یا تغییر مقررات | تاخیر در ورود کانتینر به‌دلیل اعتصاب یا تعطیلی رسمی |
مدت زمان توقف کالا در گمرک
براساس قوانین گمرکی ایران، حداکثر مدت توقف مجاز کالا در انبارهای گمرک سه ماه از تاریخ صدور قبض انبار است. پس از این مدت و در صورت عدم اقدام صاحب کالا برای ترخیص، کالا مشمول مقررات کالای متروکه می‌شود. با این حال، در صورت ارائه درخواست کتبی به همراه دلایل موجه (مانند نبودن مجوزهای لازم در موعد مقرر)، گمرک می‌تواند این مدت را تا دو ماه دیگر (جمعاً پنج ماه) تمدید کند. به طور مشخص، در گمرکات هوایی کشور کالا پس از دو ماه و در سایر گمرک‌ها (زمینی و دریایی) پس از چهار ماه توقف از تاریخ اولین قبض انبار، به عنوان کالای متروکه محسوب می‌شود. جدول زیر بیانگر حداکثر مدت توقف مجاز در اماکن مختلف گمرکی است:
| نوع گمرک | حداکثر مدت توقف کالا |
|---|---|
| گمرک فرودگاهی | ۲ ماه |
| سایر گمرک‌ها (زمینی/دریایی) | ۴ ماه |
باقیمانده مدت توقف (بعد از موعد فوق) در صورت موافقت گمرک و ارائه دلایل موجه و با پرداخت هزینه انبارداری قابل تمدید است، اما در غیر این صورت کالا به رسوب تبدیل شده و طبق قانون به‌عنوان متروکه اعلام می‌گردد.
راهکارها و نکات کاهش زمان توقف
برای پیشگیری از توقف کالا در گمرک و کاهش زمان احتمالی توقف، واردکنندگان می‌توانند اقدامات زیر را مد نظر قرار دهند:
- ارائه مدارک کامل و دقیق: از پیش آماده کردن و ارائه مستندات کامل و بدون نقص مانند اظهارنامه، فاکتور خرید، بارنامه، لیست عدل‌بندی و گواهی مبدأ اطمینان حاصل کنید. هرگونه مغایرت یا نقص در این اسناد منجر به تأخیر در بررسی گمرک می‌شود.
- مطابقت مشخصات کالا با اسناد گمرکی: قبل از ارسال کالا، اطمینان حاصل کنید مشخصات (وزن، نوع، تعداد و …) دقیقا مطابق اطلاعات ثبت شده در سیستم‌های گمرکی باشد. این کار احتمال رد گمرک را کاهش می‌دهد.
- پرداخت به‌موقع حقوق و عوارض گمرکی: پرداخت فوری و کامل هزینه‌های گمرکی و مالیاتی مرتبط با کالا را در اولویت قرار دهید تا از معوقه شدن امور مالی جلوگیری شود.
- اخذ مجوزهای لازم قبل از ارسال: برای کالاهایی که نیاز به مجوزهای خاص دارند، از پیش اقدام به اخذ مجوزهای سازمان‌های مربوط کنید (مانند استاندارد، بهداشت، قرنطینه). این مسئله از بروز توقف طولانی در زمان ترخیص جلوگیری می‌کند.
- پیگیری مستمر فرایند ترخیص: پس از ارائه مدارک و اظهار کالا، از طریق سامانه‌های گمرکی و ارتباط با کارشناس ترخیص در جریان مراحل کار باشید و در صورت درخواست مدارک تکمیلی، سریعاً همکاری کنید.
- همکاری با متخصصان ترخیص: استفاده از تجربه ترخیص‌کاران ماهر و شرکت‌های بازرگانی معتبر از ابتدا (حتی پیش از ثبت سفارش) می‌تواند خطر بروز مشکلات اداری و توقف کالا را به حداقل برساند. کارشناس حرفه‌ای می‌تواند شما را در تنظیم صحیح اسناد، انتخاب مسیر ترخیص مناسب و پیگیری امور بانکی هدایت کند.
خدمات شرکت طلوع بین‌الملل سام
شرکت طلوع بین‌الملل سام با کادری مجرب در زمینه ترخیص کالا از گمرک، آماده ارائه مشاوره و خدمات تخصصی به واردکنندگان و بازرگانان است. تیم حرفه‌ای ما فرایند ترخیص کالا را با سرعت و دقت بالایی دنبال می‌کند تا هزینه‌های اضافی ناشی از توقف کالا در گمرک به حداقل برسد. با استفاده از تجربیات کارشناسان ما، مدارک شما به دقت کنترل می‌شود، مجوزهای لازم اخذ می‌گردد و امور بانکی مورد نیاز پیگیری می‌شود. ما به صورت رایگان مشکلات احتمالی پرونده شما را بررسی می‌کنیم و با ارائه راهنمایی‌های فنی و حقوقی، کالا را در سریع‌ترین زمان و با کمترین هزینه از گمرک ترخیص می‌کنیم. برای بهره‌مندی از خدمات تخصصی طلوع بین‌الملل سام و دریافت مشاوره گمرکی می‌توانید از طریق وب‌سایت شرکت یا شماره‌های تماس با کارشناسان ما در ارتباط باشید.
سخن پایانی
توقف کالا در گمرک می‌تواند علاوه بر تحمیل هزینه‌های انبارداری، موجبات ضرر مالی و تأخیر در زنجیره تأمین را فراهم کند. با رعایت نکات فوق و اقدام به‌موقع می‌توانید ریسک توقف کالا را به حداقل برسانید. فراموش نکنید قبل از ارسال کالا بررسی دقیق مدارک و دریافت مجوزهای لازم ضروری است. همچنین در صورت بروز مشکل، ارتباط سریع با کارشناسان باتجربه ما می‌تواند تاخیرها را برطرف کند و از هزینه‌های اضافی جلوگیری نماید. طلوع بین‌الملل سام همواره آماده پاسخ‌گویی به سؤالات شما و ارائه خدمات مشاوره تخصصی در زمینه ترخیص کالا از گمرک است.
سوالات متداول
چرا کالاها در گمرک متوقف می‌شوند؟
نقص یا مغایرت اسناد تجاری (مانند بارنامه، فاکتور یا ثبت سفارش)، بدهی یا عدم پرداخت عوارض گمرکی، مغایرت مشخصات کالا با اطلاعات اظهارنامه، نیاز به دریافت مجوزهای بهداشتی یا استاندارد، تعویق در تامین ارز و همچنین مشکلات لجستیکی و حمل و نقل از مهم‌ترین دلایل توقف کالا در گمرک هستند.
چه مدارکی برای ترخیص کالا ضروری است؟
مدارک اصلی برای ترخیص عبارت‌اند از: اظهارنامه گمرکی تکمیل‌شده، فاکتور خرید کالا، لیست عدل‌بندی یا پکینگ لیست، بارنامه حمل (هوایی یا دریایی)، ثبت سفارش (در صورت نیاز)، گواهی مبدأ کالا، و در صورت لزوم مجوزهای لازم از سازمان‌های مربوطه (مانند استاندارد، بهداشت، قرنطینه و …).
آیا توقف طولانی کالا هزینه اضافی دارد؟
بله. توقف طولانی مدت کالا در انبار گمرک علاوه بر هزینه انبارداری روزانه، ممکن است مشمول جریمه‌های گمرکی و مالیاتی شود. در موارد خاص، کالای متروکه بر اساس قانون به فروش گذاشته شده و واردکننده ممکن است بخش زیادی از سرمایه خود را از دست بدهد. لذا پیگیری سریع و رفع مشکلات در مهلت قانونی بسیار مهم است.
